Ryby, jako zwierzęta zmiennocieplne, są bardzo wrażliwe na zmiany temperatury otoczenia. Warunki termiczne wpływają na ich aktywność, tempo metabolizmu, samopoczucie, zdrowie i zachowania rozrodcze. Każdy gatunek ma własne optimum termiczne, ściśle uzależnione od środowiska, w jakim żyje na wolności. W zależności od upodobań co do temperatury ryby możemy podzielić na zimnolubne (optymalna temperatura: 18-20 ℃) i ciepłolubne (optymalna temperatura: 20-30 ℃). Wszyscy mieszkańcy akwariów tolerują pewne odstępstwa od preferowanych temperatur i zwykle są w stanie przystosować się do warunków panujących w zbiorniku. Na ogół nie ma więc problemów z utrzymywaniem w jednym akwarium gatunków różniących się nieco optimum termicznym. Ryby potrafią ponadto dobrze znieść krótkotrwały niewielki spadek lub wzrost temperatury – zwłaszcza jeśli następuje stopniowo. Problemy zaczynają się dopiero wtedy, gdy przez dłuższy czas wystawiamy je na działanie niekorzystnych temperatur. W takim przypadku ryby i inni mieszkańcy akwarium mogą stać się bardziej podatni na choroby bakteryjne i pasożytnicze, niechętni do żerowania, aktywności i tarła. Często obserwuje się również blaknięcie kolorów. Jeśli w zbiorniku panuje zbyt wysoka temperatura, u wodnych zwierząt można zauważyć zmiany zachowania, np. nadpobudliwość, agresję, próby wyskoczenia z akwarium. Poważną konsekwencją zachwiania równowagi termicznej jest ponadto spadek rozpuszczalności tlenu, który może doprowadzić u ryb do rozwoju przyduchy. Nagła zmiana temperatury bywa też przyczyną szoku termicznego, który stanowi poważne zagrożenie dla życia zwierząt akwariowych. 

 

Utrzymanie w akwarium właściwej temperatury nie jest na ogół skomplikowane. Właściciele ryb zimnolubnych zwykle nie muszą ingerować w warunki termiczne akwarium. W przypadku akwarium tropikalnego podstawą jest natomiast zakup odpowiedniej grzałki z termostatem. Takie akcesorium umożliwia dobranie temperatury do potrzeb zwierząt akwariowych i jej ciągłe utrzymywanie na tym samym poziomie. Termostat zainstalowany w urządzeniu reaguje nawet na niewielkie zmiany w warunkach termicznych i chroni zbiornik przed znacznymi wahaniami temperatury. Aby ogrzewanie akwarium było efektywne, grzałka musi mieć właściwą moc. Zaleca się, aby w zbiorniku na 1 l przypadało od 0,5 W (w dużych akwariach) do 1 W (w małych i średnich akwariach). Istotna jest też szeroka możliwość regulacji temperatury na wypadek różnych nieprzewidzianych okoliczności. 

 

Kiedy mamy już odpowiednią grzałkę, musimy zadbać o jej prawidłowe umiejscowienie. Akcesorium musi być całkowicie zanurzone w wodzie. Grzałka powinna być umieszczona jak najbliżej dna, nie może jednak stykać się bezpośrednio z podłożem. Aby ciepło było równomiernie rozprowadzane po całym akwarium, urządzenie grzewcze warto ulokować w pobliżu napowietrzacza. Ze względów estetycznych grzałkę zazwyczaj najlepiej umieścić na tylnej ścianie, w miejscu niewidocznym. Można przysłonić ją np. wysokimi roślinami lub elementami dekoracyjnymi. 

 

Każdy akwarysta wie, że działanie nawet najlepszych sprzętów musi być kontrolowane. Nigdy nie powinniśmy zatem rezygnować z monitorowania warunków termicznych. Z tego powodu niezbędnym elementem w każdym akwarium jest termometr. Należy umieścić go z dala od grzałki i innych źródeł ciepła. Aby uniknąć problemów, warto przynajmniej raz dziennie sprawdzić, jaka temperatura panuje w akwarium.

 

Temperatura w zbiorniku może znacząco się zmienić pod wpływem podmiany wody. Z tego względu do akwarium najlepiej dolewać wodę o zbliżonych parametrach termicznych. Powinna mieć ona przynajmniej temperaturę pokojową. W przypadku dużych podmian zasadne może być pogrzanie wody przed dolaniem lub przestawienie termostatu na wyższą temperaturę – przyspieszy to przywrócenie optymalnych warunków w zbiorniku.

 

Choć nie należy narażać ryb na duże wahania temperatury, jej nieznaczne cykliczne zmiany mogą pozytywnie wpłynąć na funkcjonowanie wodnych mieszkańców. Wskazane jest, aby temperatura w nocy była o około 1℃ niższa niż w ciągu dnia. Także w okresie zimowym warto zmodyfikować warunki termiczne, zmniejszając temperaturę o 2-4 ℃. Aby zachęcić ryby do tarła, powinniśmy natomiast podnieść temperaturę. Takie działania pozwalają odtworzyć w akwarium warunki naturalne – z sezonowymi i dobowymi zmianami termicznymi. 

 

 

Temperatura w akwarium uzależniona jest nie tylko od systemu grzewczego, ale również od warunków panujących w otoczeniu. Szczególnie latem wielu akwarystów zmaga się więc z problemem nadmiernego ogrzewania się wody w akwarium. W takim przypadku konieczne jest obniżenie temperatury panującej w pomieszczeniu i wyeliminowanie dodatkowych źródeł ciepła. Dobrym pomysłem może okazać się zatem uruchomienie wentylatora i zacienienie pokoju, np. poprzez zasłonięcie okien roletami. Woda w zbiorniku może ogrzewać się także od niektórych świetlówek, dlatego warto rozważyć skrócenie czasu oświetlania zbiornika. Jeżeli mamy natomiast problem ze zbyt szybkim ochładzaniem się akwarium, powinniśmy prawdopodobnie wybrać grzałkę o większej mocy. W zbiornikach odkrytych pomocne może być również zamontowanie pokrywy, która ograniczy straty ciepła. W skrajnych sytuacjach, gdy musimy szybko zmodyfikować warunki termiczne, możemy usunąć trochę wody z akwarium i zastąpić ją świeżą – o odpowiedniej temperaturze.

 

Tekst: Marta Majewska

Zdjęcie: © Susan Marley — stock.adobe.com